De discussie over het juiste moment om met vaste voeding te beginnen is door de jaren heen flink veranderd. Vroeger gaven artsen het advies om borstvoeding op vaste tijden aan te bieden, wat vaak resulteerde in te weinig melk, gefrustreerde baby’s en zelfs een lage ijzerstatus bij baby’s ouder dan zes maanden. Daarom werd het advies aangepast: baby’s zouden vanaf twee maanden met vast voedsel beginnen, hoewel ze op die leeftijd nog niet zelf konden eten. Dit leidde tot het geven van papjes met een lepel.

In de jaren vijftig nam de populariteit van kant-en-klare babyvoeding een vlucht, mede dankzij sterke marketingcampagnes die de producten als makkelijk en voedzaam aanprezen. Toch bleven veel moeders de richtlijn negeren en begonnen ze eerder, vaak met gepureerde voeding. Men dacht immers dat baby’s eerst zacht voedsel moesten leren eten voordat ze konden leren kauwen.

In 2002 kwam er een belangrijke verschuiving, toen de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) adviseerde om pas vanaf zes maanden vaste voeding in te voeren.¹ Dit advies werd wereldwijd overgenomen door andere gezondheidsorganisaties, zoals het Britse Ministerie van Gezondheid en de Canadese federale gezondheidsautoriteiten, en wordt inmiddels al meer dan twintig jaar gevolgd.

Hoewel de richtlijnen over wanneer te beginnen met vast voedsel door de tijd heen vaak veranderd zijn, staat het nu vast: te vroeg beginnen is geen goed idee. De American Academy of Pediatrics waarschuwt dat het te vroeg introduceren van vast voedsel kan leiden tot een verhoogd risico op obesitas.² Vroeg vast voedsel kan daarnaast het immuunsysteem overbelasten, dat nog niet volledig ontwikkeld is. Bovendien bevat vast voedsel minder voedingsstoffen dan moedermelk, die in deze periode van essentieel belang blijft.

Maar te laat beginnen is ook geen oplossing. Als de introductie van vast voedsel te lang wordt uitgesteld, kunnen er problemen ontstaan met mondmotoriek of zelfs een afkeer van verschillende texturen. Ook het risico op (bepaalde) voedselallergieën en voedingstekorten neemt toe. Rond de zes maanden hebben veel baby’s behoefte aan ijzerhoudend voedsel. Als dat niet tijdig wordt aangeboden, kan dit leiden tot bloedarmoede en een vertraagde ontwikkeling.

Samenvattend: begin niet te vroeg en niet te laat. De meeste gezondheidsorganisaties adviseren om vanaf zes maanden te starten met aanvullende voeding, maar het is geen probleem als dit een weekje eerder of later gebeurt, zolang je baby er klaar voor is. Zoals het voorbeeld van de Belgische moeder laat zien: bij haar ene kind begon ze na vijf maanden en twee weken, bij het andere pas na zes maanden. Let goed op de signalen van je baby rond de vijf maanden. Jij merkt vanzelf wanneer het moment daar is. Net zoals je baby in zijn eigen tempo leert kruipen, lopen en praten, zo zal hij of zij ook leren eten op het juiste moment.

Afwijkende adviezen

In veel landen wordt het advies om met vaste voeding te starten vanaf zes maanden als leidend beschouwd. In Nederland en België is er echter enige variatie: hier wordt vaak geadviseerd om tussen vier en zes maanden al voorzichtig met oefenhapjes te beginnen. België zegt dat het kán vanaf vier maanden, maar niet per se hoeft, terwijl Nederland rond de vier maanden een rustige start aanraadt, zodat je baby vanaf zes maanden klaar is voor meer vast voedsel.

De reden voor de verschillen ligt in de interpretatie van het wetenschappelijke bewijs. Onderzoek toont aan dat er weinig verschil is in de gevolgen van starten met vast voedsel op vier of zes maanden, bijvoorbeeld wat betreft het ontwikkelen van auto-immuunziekten of infecties. De risico’s van vroeg starten met vaste voeding lijken voornamelijk te bestaan uit een verhoogd risico op luchtweg- en maagdarminfecties bij borstvoeding-baby’s.

Mijn advies? Let goed op de signalen van je baby tussen vier en zes maanden. Als je baby interesse toont in eten rond vijf maanden, kun je voorzichtig beginnen met het aanbieden van nieuwe smaken.

Signalen herkennen

Je hoeft niet exact op de dag dat je baby zes maanden is te beginnen, maar je moet goed kijken naar de signalen die aangeven of je baby er klaar voor is. Deze signalen variëren van motorische tot fysiologische ontwikkeling. Hier volgen de belangrijkste:

Signalen die NIET het juiste moment aangeven
Hoewel deze gedragingen volkomen normaal zijn, betekenen ze niet automatisch dat je baby klaar is voor vast voedsel:

• Sabbelen met de lippen: Dit is schattig, maar het betekent niet dat je baby al klaar is voor vast voedsel. Het is gewoon een manier waarop baby’s hun mondspieren ontdekken.
• Het doorkomen van de eerste tandjes: Dit heeft niets te maken met de bereidheid voor vast voedsel. De tandjes komen later of eerder door, maar dit betekent niet dat je baby dan meteen klaar is om te kauwen.
• Wakker blijven na het drinken: Als je baby wakker blijft na de fles of borstvoeding, betekent dit niet dat hij klaar is voor vast voedsel. Baby’s kunnen simpelweg minder slaapbehoefte hebben.
• Relatief klein of groot zijn: Of je baby nu klein of groot is, dit zegt weinig over de bereidheid voor vast voedsel.
• Verdwijning van de tongstootreflex: Dit gebeurt meestal rond de vier maanden, maar het is geen teken dat je baby klaar is voor vast voedsel.

Signalen die WEL het juiste moment aangeven
Er zijn duidelijke signalen die aangeven dat je baby klaar is om vast voedsel te proberen:

• Actieve interesse in voedsel: Je baby toont nieuwsgierigheid naar wat jullie eten en probeert mogelijk al naar voedsel te grijpen.
• Zelfstandig zitten: Je baby kan rechtop zitten met minimale ondersteuning.
• Stabiele hoofd- en nekcontrole: Dit is essentieel voor veilig eten.
• Effectief oppakken van voorwerpen: Als je baby voedsel zelfstandig naar zijn mond brengt, is dat een teken dat hij of zij zich ontwikkelt naar het punt waarop vast voedsel mogelijk is.
• Knaag- en kauwbewegingen: Dit is een belangrijk teken dat je baby zich voorbereidt om te eten.

De meeste baby’s vertonen deze signalen rond de zes maanden, maar het kan ook een paar weken eerder zijn. Het meest betrouwbare teken is wanneer je baby zelf voedsel van je bord pakt, het in zijn mond stopt en begint te kauwen.

Wat als je baby echt geen interesse toont of het niet wil proberen? Dit kan komen door een medische achterstand of vroeggeboorte. In zulke gevallen is het verstandig altijd een arts te raadplegen.